Historie gebouwen

De Protestantse Gemeente Steenwijk

Is ontstaan uit de Gereformeerde kerk en de Hervormde Gemeente te Steenwijk. Op 2 januari 2011 is in de morgendienst de akte voor de vereniging officieel getekend, waardoor de Protestantse Gemeente te Steenwijk is ontstaan. 

de Hervormde Gemeente

Het ontstaan van de Hervormde Gemeente is omstreeks 1560 begonnen.In 1578 kreeg één en ander al wat meer gestalte en in 1580 kon men de eerste predikant beroepen, ds. Wilhelmus Lanius, meestal ds.Laan genoemd. Deze predikant bleef maar twee jaar en dat hield verband met de komst van de Spanjaarden.

In 1625 werd een tweede predikantsplaats gevestigd.
Het duurde tot 1946 voor een derde predikantsplaats werd gesticht.
Vanaf 1980 kent de Hervormde Gemeente Steenwijk weer twee predikantsplaatsen.In het begin van de reformatie werd gekerkt in de Gasthuiskerk; de Rooms-katholieken hadden toen de beschikking over de Grote – en de Kleine kerk.
De Gasthuiskerk werd al vrij gauw te klein omdat de Hervormde Gemeente
sterk groeide. De gemeente kon toen beschikken over de Onze Lieve Vrouwe of Kleine Kerk; na 1592 óók over de St. Clemens – of Grote Kerk, omdat in dit jaar Steenwijk op de Spanjaarden werd heroverd door Prins Maurits.
De Gasthuiskerk is in 1593 tijdens oorlogsgeweld door brand verwoest en is niet weer herbouwd. In 1993 werd de Kleine Kerk overgedragen aan de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt.Vanaf 1 mei 2004 behoort de Hervormde Gemeente van Steenwijk tot de PKN (Protestantse Kerk Nederland)

De geschiedenis van de Grote – of St. Clemenskerk begint omstreeks het
jaar 900. Ze is destijds aan St. Clemens gewijd; Hij was de derde paus en leefde van 88 – 97.

Deze geschiedenis begon met de bouw van een houten kerkje. Herbouw met duurzamer materialen, allerlei uitbreidingen en aanpassingen, wederopbouw na natuurrampen en een 7 jaar durende restauratie in de jaren 1974 – 1981, hebben ons een indrukwekkend monument achtergelaten.Een prachtige Gotische hallenkerk, mooi door zijn eenvoud, warm door zijn kleuren en royale – en uitbundige lichtinval. Het orgel in de kerk is in 1861 gebouwd door Petrus van Oeckelen.
Het heeft 26 registers, is fraai van klank en komt volledig tot haar recht in de goede akoestiek van de kerk.

de Gereformeerde Kerk

De Gereformeerde Kerk in Steenwijk is voortgekomen uit de Afscheiding, die zich in 1835 in Steenwijk voltrok en de Doleantie die hier op 21 april 1887 plaats vond. Na de vereniging in 1892 van de Christelijke Gereformeerde Kerk tot de Gereformeerde Kerken in Nederland verenigden de beide Steenwijkse gemeenten zich in 1914. Vanaf 1 mei 2004 behoort de Gereformeerde Kerk van Steenwijk tot de PKN (Protestantse Kerk in Nederland).

Grote kerk

Op dit deel van de site willen we iets vertellen over de historie van het gebouw. Met als eerste bijdrage. Het jubileum van het orgel

Orgel

Het huidige orgel van de Grote Kerk te Steenwijk in het bijzonder.
Op 19 en 20 mei stonden we als Protestantse Gemeente stil bij het feit, dat het vorig jaar 150 jaar geleden was, dat het toenmalig nieuwgebouwde Van Oeckelenorgel in de Grote Kerk voor het eerst in een eredienst werd gebruikt. In dit artikel horen we, in het kort, over de oorsprong van het orgelinstrument en vernemen we de orgelhistorie van de Grote Kerk. Uiteraard zal het Van Oeckelenorgel de meeste aandacht krijgen. Om dit artikel te schrijven heb ik gebruik gemaakt van het historische naspeurwerk van onze oud-predikant wijlen ds. Jan ter Steege. Mede door zijn toedoen weten we redelijk veel over de orgels in onze kerk.
Het orgel.

In de derde eeuw voor Christus was er een technicus, Ktesibios geheten, die waarschijnlijk het orgel heeft uitgevonden. Hij wilde geen instrument bouwen, maar zocht naar het bestaan van waterkracht. In de verdere ontwikkeling van het orgel ging het echter niet zozeer om de klank van de pijpen, maar om de kracht van de winddruk. Maar de ‘oneindigheid’ van de tonen, die opgewekt werden door voortdurende windvoorziening, hadden iets fascinerends, iets machtigs. Wellicht dat hieruit de verbinding is ontstaan tussen orgels en machthebbers. Zo werden er gevechtsorgels gebruikt. Door de tonen werden soldaten gemobiliseerd, maar ook werden vijanden verjaagd door enorme klanken. Daarnaast werden de tonen van deze eerste orgels gebruikt als signaal bij allerlei openbare plechtigheden. Koningen lieten zich aankondigen door het geluid van zo’n signaalorgel, met de mogelijkheid tot een paar tonen. In de 9e eeuw kwamen de orgels in zwang zoals wij die kennen, wereldlijke en kerkelijke heersers lieten orgels bouwen in hun eigen kerken. Deze orgels waren eigenlijk statussymbolen. Als de machthebbers op hoogtijdagen de kerk binnenkwamen klonken deze instrumenten. Later, vanaf de 13e eeuw, werden de orgels gebruikt binnen de liturgie van de kerkdiensten. Het orgel verving de koorzang of ondersteunde die.

Over de orgels in de Grote Kerk te Steenwijk.

We weten, dat er in 1501 gewag gemaakt wordt van een orgel in de Grote Kerk. Het had een liturgische functie. Namelijk de begeleiding van de vrijdagse zang van de Lauden. De Lauden bestonden uit enkele gezongen lofpsalmen. De leerlingen van de kapittelschool traden op als zangers .Ons gemeentelid G. M. Laar veronderstelt, dat dit orgel verloren is gegaan bij de instorting van de  toren in 1558. De geschiedschrijving vermeldt namelijk, dat in 1558 een ‘pastyf’ (verplaatsbaar orgel) uit Vollenhove werd aangekocht. Op 27 december 1610 werd besloten om een nieuw orgel te laten bouwen voor de Grote Kerk. Dit diende gefinancierd te worden, let wel, uit de penningen van de accijns op bier. Het werd gebouwd tussen 1612 en 1614 door de Utrechtse orgelbouwer Jacob Jans du Lin en zijn zoon Jan Jacobs. Toch, in de loop der tijden werd de toestand van dit orgel erg slecht (voortdurend herstel van de blaasbalgen en het

Het van Oeckelenorgel.

De toenmalige organist Pieter Krop klaagde al in 1844, dat het orgel onbespeelbaar was geworden. De kerkvoogden komen in 1849 dan ook met een financiële actie op de proppen, om een nieuw orgel te laten bouwen. Maar de financiering kwam maar voor de helft rond. De nieuwbouw ging vooralsnog niet door. In 1858 werd door de kerkvoogden bepaald, dat er een lening zou worden afgesloten tot een bedrag van f. 10.000-. om daarmee een nieuw orgel te bouwen. Op 14 februari 1959 werd de orgelbouwer Petrus Van Oeckelen uit Harendermolen uitgenodigd om naar Steenwijk te komen om te adviseren over het slechte toenmalige orgel. De besprekingen hierover resulteerden erin, dat de orgelbouwer een korte tijd later een tekening en bestek voor een nieuw orgel naar Steenwijk stuurde. Na advies van derden en instemming van Gedeputeerde Staten en de notabelen en onenigheid over een borgstelling, werd op 6 oktober 1859 aan Petrus Van Oeckelen de opdracht gegeven om een nieuw orgel voor de Grote Kerk te Steenwijk te bouwen. Het maken van dit orgel verliep goed. Zo meldde Van Oeckelen, dat, als er geen ziekte tussen kwam, het orgel in de zomer van 1860 verzendklaar zou kunnen zijn. Vanaf april van dat jaar waren al de voorbereidende werkzaamheden in de kerk begonnen: de timmerlieden Aberson en de Boer maakten afspraken over de fundering van de galerij. De pilaren zouden van gipskalk gemaakt worden, maar Van Oeckelen raadde dat af: ‘Zulk werk komt mij voor, niet in de kerk thuis te horen, waar alles niet tijdelijk, maar voor zeer lange duur gebouwd behoort te worden, zodat het nageslacht geen gegronde aanmerking over de daar stelling moet kunnen maken’. Van een steenhouwerij in Heerenveen werden pilaren van gildehuizer zandsteen aangekocht. In september 1860 werd het orgel in onderdelen door schipper Stuige naar Steenwijk gevaren en werd het opgebouwd in de kerk. Toen het klaar was werd het orgel gekeurd. De lovende woorden luidden zo: ‘in alle deelen getuigt het orgel van de vlijt en de goede trouw der vervaardigers der heeren Van Oeckelen te Groningen, dat de materialen onberispelijk zijn en de bewerking daarvan niet alleen voldoet aan de regelen der kunst en de voorschriften van het bestek, maar op enkele plaatsen zelfs meer is gedaan dan billijk kon worden verlangt’. Op 24 februari 1861 werd het orgel voor het eerst gebruikt. De Groninger organist jhr. mr. Trip bespeelde het orgel en dominee Petro Parson (predikant te Steenwijk) sprak naar aanleiding van Colossenzen 3: 16: ‘Het woord van Christus wone rijkelijk in u in alle wijsheid en vermaant elkander met Psalmen en lofzangen en geestelijke liederen, zingende de Here met aangenaamheid in het hart’(Statenvertaling). Er waren veel aanwezigen in deze dienst, waarin het orgel voor het eerst liturgisch dienst deed. Dat valt op te maken uit de opbrengst van de collecte: f.6,22. In de wetenschap, dat er per persoon in die tijden meestal één of een halve cent voor de collecte werd gegeven. Toen had de Grote Kerk van Steenwijk weer een nieuw orgel. Van hoge kwaliteit. Onlangs werd het weer grondig gerestaureerd. Een orgel waarvoor concertorganisten tot op de dag van vandaag graag naar Steenwijk komen. Maar bovenal een orgel, om onze gemeentezang in de kerkdiensten te begeleiden, om zo tot eer van God en tot bemoediging van onszelf te zingen en te spelen.  Tekst B Haanstra (de Brug mei2012)